તમારી આઇબ્રો આ શીર્ષક વાંચ્યા પછી તમારા આખા શરીરમાં ઝણઝણાટી વ્યાપી ગઈ હશે. હા, ઉંદર તેનો ઉલ્લેખ કરતાની સાથે જ આશ્ચર્યચકિત થઈ જઈએ છીએ અને તેમને દૂર ચલાવવાનું શરૂ કરીએ છે, ત્યાં ઉંદરોને સમર્પિત એક મંદિર છે. કરણી માતા મંદિર એવું જ એક મંદિર છે જે 20,000 થી વધુ કાળા અને સફેદ ઉંદર નું ઘર છે. આ મંદિરની મુલાકાત લેતી વખતે, તમે આ ઉંદરોને મળી શકો છો, તેમને ખવડાવી શકો છો અને જો તમે ઇચ્છો તો, તમે તેમના ફોટા પણ લઈ શકો છો.
લગભગ 20,000 કાળા અને સફેદ ઉંદરો કરણી માતાના મંદિરમાં સતત ફરતા રહે છે. ગર્ભગૃહમાં, તેઓ માતાની મૂર્તિની આસપાસ કૂદકા મારતા અને ફરતા રહે છે. આ નિર્ભીક ઉંદરો, ભક્તો દ્વારા પ્રસાદ ખાઈને અને દૂધ પીને, માણસોની હાજરીનો સહેજ પણ આભાસ ધરાવતા નથી.
મંદિરના કોરિડોરમાં પણ, જ્યારે માનસિંગજી કરણી માતાના ભક્તોને સ્તોત્રો ગાઇ રહ્યા હતા, ખચકાટ વિના આ ઉંદરો તેમની આસપાસ ફરતા ભજનનો આનંદ માણી રહ્યા હતા.
કરણી માતા મંદિરની વાર્તા
કરણી માતા પૌરાણિક કથાની દેવી નહોતી પરંતુ 14-15 મી સદીની આદરણીય ઉમદા મહિલા હતી. કરણી માતાનો જન્મ ચરણ ગોત્રમાં થયો હતો, સંભવત 2 ઓક્ટોબર 1387 ના રોજ. સાથિકા ગામના ડેપોજી ચરણ સાથે લગ્ન કર્યા બાદ તેમણે લગ્ન ધર્મને નકારી કાઢ્યો. દેપોજી ચરણ સાથે તેની ભાભી સાથે લગ્ન કર્યા બાદ, તેમણે પોતે સંન્યાસીનું જીવન લીધું હતું. અમુક તબક્કા બાદ કોલાયેટ તહસીલમાં સ્થિત કપિલ સરોવરનું પાણી પીતા તેમના સાવકો પુત્ર લક્ષ્મણ ડૂબી ગયો હતો. કરણી દેવીએ મૃત્યુ દેવ યમ ને વિનંતી કરી અને તેમને વિનંતી કરી કે લક્ષ્મણને લઈ ન જાય. આખરે યમ લક્ષ્મણ ને ઉંદરના રૂપમાં છોડી દીધો અને જીવંત કર્યો. લક્ષ્મણ ઉપરાંત અન્ય પુત્રોને પણ ઉંદરના રૂપમાં પુનરુત્થાનનો વરદાન આપવામાં આવ્યુ હતુ.
આ કારણોસર, સ્થાનિક લોકો માને છે કે ચરણ ગોત્રનો દરેક મૃત્યુ પામેલો વ્યક્તિ ઉંદર તરીકે પુનર્જન્મ થયેલ છે. તેનાથી વિપરિત, ઉંદરો મૃત્યુ પછી માનવ સ્વરૂપમાં પુનર્જીવિત થાય છે. એટલે કે, મંદિરમાં મનુષ્યની સંખ્યા ઉંદર અને કોઠાર ગોત્રમાં નિશ્ચિત છે જે તે ખૂબ જ રસપ્રદ વિચાર છે !
“કરણી માતા બીકાનેર અને જોધપુરના રાજવી પરિવારોની દેવી છે.”
ઉંદર નહી કાબા
જો કોઈ કરણી માતાના આ નાના ભક્તોને ઉંદર કહે છે, તો આ મંદિરના પુજારીઓ અને કર્મચારીઓને તે ગમતું નથી. તેઓ પ્રેમથી તેમને કાબા કહે છે કારણ કે તેઓ તેમને કરણી માતાના સંતાન માને છે. જો કે, તેઓ આ ઉંદરોને શા માટે કાબા કહે છે તે અંગેની માહિતી જાણી શકાઈ નથી.
પ્રસાદની મજા માણતો ઉંદર – કરણી માતા મંદિર
એવું કહેવામાં આવે છે કે સૌથી મોટો રોગચાળો પ્લેગ સમયે પણ આ ઉંદરો પર કોઈ વિપરીત પરિણામના સંકેત મળ્યા નથી.
જોયું કે આ ઉંદરોને મંદિરની અંદર અને બહાર સંપૂર્ણ સ્વતંત્રતા હતી. પરંતુ કહેવામાં આવ્યું કે આ ઉંદરો ક્યારેય મંદિર છોડતા નથી. જે લોકો મહિમાને નકારે છે તે દલીલ કરે છે કે શા માટે આ ઉંદરો બિનજરૂરી રીતે પ્રસાદ ખાવા માટે અને દૂધ પીવા માટે જતા રહેશે. 1 કિ.મી.ના અંતરાલમાં સ્થિત કરણી માતાના બંને મંદિરોની મુલાકાત લીધી. અને બંને મંદિરોમાં મેં પરિસરની અંદર ઉંદર અવાજ કરતા જોયા.
કરણી માતાના સફેદ ઉંદરોની ગાથા
કરણી માતાના મંદિરમાં રહેતા ઉંદરોમાં કેટલાક સફેદ ઉંદરોનો સમાવેશ પણ જોવા મળે છે. આ સફેદ ઉંદરોને પવિત્ર આત્મા કહેવામાં આવે છે કારણ કે ભક્તો તેમને માતા દેવી અને તેમના બાળકોનો અવતાર માને છે. સફેદ ઉંદરના દર્શન ભાગ્યે જ પ્રાપ્ત થાય છે. જેમણે તેના દર્શન મેળવ્યા છે, તેમને માતાનો આશીર્વાદ મળ્યો છે, તેવી માન્યતા છે. જો તમે ઉંદરોનું ઝુંડ જોશો, તો તે સફેદ ઉંદરની આસપાસના કાળા ઉંદરોનું ઝુંડ હોઈ શકે છે. તેથી, જો તમે સફેદ ઉંદરના દૃશ્ય ના ચાહક છો, તો ઉંદરોનો જૂથ શોધવાનો પ્રયાસ કરો.
સફેદ ઉંદરની દ્રષ્ટિથી એક પગલું આગળ વધતા એક બીજી માન્યતા છે. તમારા પગને પાર કરનારા ઉંદરને એક શુભ સંકેત માનવામાં આવે છે. સફેદ ઉંદરના દર્શન કરતા ઉંદર તમારા પગને પાર કરવાનું ખૂબ સરળ અને શક્ય છે, કારણ કે આટલી મોટી સંખ્યામાં ઉંદરો અહીંથી ત્યાં દોડતા રહે છે. વ્યક્તિગત રીતે, ઉંદરોથી ખૂબ જ ભયભીત હોઈએ છે . તેથી આપણે તેમનાથી બચવા માટે તેમના કરતા વધુ કૂદકો લગાવીએ છે અને અન્ય ભક્તોને હેરાન કરતા હતા.
કરણી માતા મંદિર – શું કરવું, શું નહીં
- કરણી માતા મંદિર એક કિલ્લાના રૂપમાં બનાવવામાં આવ્યું છે
- અન્ય કોઈ મંદિરની જેમ, કરણી માતા મંદિરમાં પણ ઉઘાડા પગે જવું પડે છે. પગમાં મોજાં પણ પ્રતિબંધિત છે.
- પગ ઉપાડીને નહીં, પણ ખેંચીને મંદિરની અંદર ચાલવાની જરૂર છે જેથી ભૂલથી કોઈ ઉંદર ને નુકસાન ન થાય.
- જો કોઈ પાન ઉંદર તમારા દ્વારા ભૂલથી મરે છે, તો તમારે પસ્તાવો માટે મંદિરને સોના અથવા ચાંદીના ઉંદર નું દાન કરવું પડશે
- મંદિરની દિવાલો, નીચે ધરતી પર અને ખૂણાઓમાં ઉંદરોની હિલચાલ માટે છિદ્રો છે. આ છિદ્રો નજીક ખૂબ કાળજી રાખી ને ચાલો.
- ઉંદરોને પ્રસાદ ખવડાવવા માટે નિયુક્ત સ્થળોપર જ જાઓ.
કરણી માતા મંદિરનું સ્થાપત્ય
દેશનોક ખાતે કરણી માતા મંદિરની રચના એક કિલ્લાની જેમ બનાવવામાં આવી છે. મંદિરના ચાર ખૂણામાં કિલ્લાની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. મુખ્ય પ્રવેશદ્વાર આરસથી કોતરવામાં આવેલ છે. કરણી માતા મંદિર મ્યુઝિયમની અંદરની માહિતી તકતી અનુસાર, આ મંદિર મૂળ એક ગુફાની અંદર સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું હતું, જ્યાં કરણી માતાએ તપશ્ચર્યા કરી હતી. મહારાજા સુરતસિંહે આ ગુફાની આજુબાજુ મંદિરની રચના પ્રથમ કરી હતી.
આરસપહાણમાં બનાવેલ હાલના મંદિરની સ્થાપના રાવ બીકા વંશના શ્રેષ્ઠ મહારાજા ગંગાસિંહજી દ્વારા કરવામાં આવી હતી. સમય જતાં, તેના પર યુરોપિયન કારીગરોનો થોડો પ્રભાવ પણ દેખાય છે. પછી ભલે તે પ્રાચીન હોય અથવા યુરોપિયન સંયુક્ત, ઉંદરોનું હસ્તકલા એ તેમનો એક અભિન્ન ભાગ છે. પેનલ્સની ધાર પર માઉસ હસ્તકલાનો ઉપયોગ ખૂબ જ અનન્ય છે. અન્ય સ્થળોએ, ઉંદરો સાથે, અન્ય પ્રાણીઓ અને પક્ષીઓની હસ્તકલા પણ ખૂબ સુંદર રીતે કરવામાં આવી છે. આરસ ઉપર કરેલા ફૂલો, પાંદડા અને વેલાની કોતરણી ખૂબ જ આનંદકારક છે.
મુખ્ય પ્રવેશદ્વારની બંને બાજુ સફેદ આરસથી બનેલી બે વિંડોઝ છે, જેના પર ચાંદીના અક્ષરોના દરવાજા સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા છે. આ ચાંદીના દરવાજા ઉપર મોશક અને ત્રિશૂલ બનાવવામાં આવ્યા છે. પ્રવેશદ્વારની બંને બાજુ પૃથ્વી પર સિંહોની પ્રતિમાઓ, દુર્ગા માનું વાહન છે.
આરસ ઉપર અંગ્રેજી છાપ
પ્રવેશદ્વાર પર કરણી માતાની સાથે લક્ષ્મી, સરસ્વતી દેવીના વિવિધ અવતારોનું શિલ્પ છે. દરવાજાના એક દરવાજા પર ભગવાન શિવનું ચિત્ર પણ કોતરવામાં આવ્યું છે.
કરણી માતા મ્યુઝિયમ
કરણી માતા મંદિરની સામે એક નાનકડું સિંગલ-ઓરડાનું મ્યુઝિયમ છે જ્યાં ચિત્રની શ્રેણી દ્વારા કરણી માતાની વાર્તા વર્ણવવામાં આવી છે. ચિત્ર શ્રેણીની શરૂઆતની તસવીર તેની માતા શ્રી, કરણીમાતા ગર્ભવતી છે, જે તેમના ગર્ભાશયમાં દુર્ગા માના અવતારનું સપનું જોતી હોય છે. હવે પછીની તસવીરમાં નાના કરણીએ તેના પિતાને સાપ કરડવાથી બચાવતા દર્શાવ્યા છે.
કરણી માતાની અલૌકિક શક્તિઓ
સંગ્રહાલયની તસ્વીરો પરથી એવું લાગે છે કે કરણી માતા પાસે અલૌકિક શક્તિઓ હતી. એક પેઇન્ટિંગમાં લગ્ન પછી તેના સાસુ-સસરાના ગયાના એક દ્રશ્યને દર્શાવવામાં આવ્યું છે જેમાં કરણી માતા તેના પતિને તેની અલૌકિક શક્તિની ઝલક બતાવે છે. તસવીર મુજબ કરણી માતાએ પાણીનાં ઘણાં વાસણ પલટાવી દીધાં અને તે જ પાણી રણમાં પતિને બતાવ્યું. તસ્વીરમાં, માતા તેની પાલખીને દૂર કરે છે અને તેના પતિને તેના દુર્ગા અવતારની ઝલક બતાવી રહી છે, જાણે કે તે તેના પતિને ભવિષ્યની ઝલક બતાવી રહી છે.
એવું કહેવામાં આવે છે કે તે તેના સસરાના ઘરે પહોંચતાની સાથે જ તેણે ત્યાંની મહિલાઓને સ્તબ્ધ કરી દીધી જ્યારે તેણે તેની જગ્યાએથી આગળ વધ્યા વિના ઉકળતા દૂધને વાસણમાંથી પડતાં અટકાવ્યું. તે પછી, લોકો તેમની અલૌકિક શક્તિઓનો ઉપયોગ કરીને મુક્તિ મેળવવાની ઘણી ઘટનાઓની ચર્ચા અહીં કરે છે, જેમ કે ઘોડાઓનો ઉપયોગ કરીને ઢોરો માટે પાણી કાઢવું, પશુઓને હુમલાઓથી બચાવવા, ઘરની અંદર બેઠા હોય ત્યારે સરદારના જહાજને તોફાનથી બચાવવું, કુવામાં દુધ વહન કરવું. પડી ગયેલા અથવા સર્પદંશ વગેરેનો ભોગ બનેલા લોકોનો જીવ બચાવવા બિકાનેરના સ્થાપક રાવ બિકાના લગ્નમાં પણ તેમણે મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. તેમણે પોતાની સદ્ગુણ અલૌકિક શક્તિઓનો ઉપયોગ ઘણા યુદ્ધોમાં ઉત્પ્રેરક તરીકે કર્યો.
દરેક ચિત્રની બહાર ઉંદરની એક લાઇન
સંગ્રહાલયની આ પેઇન્ટિંગ્સની એક વિશેષતા એ હતી કે દરેક ચિત્રની ધાર ઉંદર ની શ્રેણી દ્વારા દોરવામાં આવતી હતી. સંગ્રહાલયની દરેક ઘટનાક્રમક્રમ ચિહ્નિત થયેલ છે.
વૃદ્ધાવસ્થામાં કરણી માતા
દ્રશ્ય ચિત્રણ ઉપરાંત કરણી માતાના ઘણા ફોટોગ્રાફ્સ પણ સંગ્રહાલયમાં રાખવામાં આવ્યા છે. મોટાભાગની પેઇન્ટિંગ્સમાં તેમના દુર્ગા માના અવતારને દર્શાવવામાં આવ્યા છે. મારી ત્રાટકશક્તિ એક ચોક્કસ ચિત્ર પર ઠીક કરવામાં આવી હતી જેમાં કરણી માતાને સફેદ દાઢી અને મૂછવાળી વૃદ્ધ સ્ત્રી તરીકે બતાવવામાં આવી છે. અનુમાન લગાવી શકાય કે કદાચ તેને સ્ત્રી તાનાશાહ તરીકે બતાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો. જો કે,મુલાકાતીઓ અનુસાર, કરણી માતા 130 વર્ષથી જીવંત હતા અને વૃદ્ધાવસ્થામાં આ તેમનું રૂપ હતું.
કરણી માતાનું બીજું મંદિર
કરણી માતાના ગુલાબી મંદિરથી આશરે 1 કિ.મી. તેમના માટે સમર્પિત અન્ય એક મંદિરની સ્થાપના કરી આ તે જ જગ્યા છે જ્યાં ઉપરોક્ત વાર્તા મુજબ, માતાએ દૂધનું વર્ણન કરતી વખતે ચીફના વહાણની સુરક્ષા કરી. મૂળમાં માતાની એક જ પ્રતિમા હતી, જે વિશાળ ઝાડથી ઢંકાયેલી છે. મંદિરના પૂજારીના જણાવ્યા મુજબ માતાએ આ વૃક્ષ રોપ્યું હતું. આ મંદિર વિશાળ રૂપેરી છત્ર અને પ્રમાણમાં નવા આરસપહાણથી શણગારેલું છે. મારા દર્શન સમયે મંદિરમાં થોડા સ્થાનિક ભક્તો હાજર હતા.
મંદિર તરફ જતા હતા ત્યારે મેં જોયું કે આ વિસ્તારમાં પશુઓ, lsંટો અને ઘેટાં ભરપુર માત્રામાં જોવા મળ્યાં છે. મને કહેવામાં આવ્યું કે 5 – 6 કિલોમીટર મંદિરના પરિભ્રમણ માટે બનાવવામાં આવ્યું છે. લાંબી પરિભ્રમણ પાથ આ ક્ષેત્રને ઘેરી લે છે. વસ્તીની ગેરહાજરીમાં, આ સ્થાન પ્રાણીઓ દ્વારા ચરાઈ માટે વપરાય છે. મેં મારા મગજમાં નિર્ણય લીધો છે કે બીકાનેરની મારી આગલી યાત્રામાં, હું ચોક્કસપણે આ પરિભ્રમણ પૂર્ણ કરવાનો પ્રયત્ન કરીશ.
દેશનોકનાં ઉંદર મંદિરની મુલાકાત લેવા માટેની ટીપ્સ
- દેશનોક બિકાનેરથી લગભગ 30 કિલોમીટર ના અંતરે આવેલું છે.
- જાહેર પરિવહન વિપુલ પ્રમાણમાં ઉપલબ્ધ છે. આ સિવાય તમે મોટર કાર ભાડા પર પણ લઈ શકો છો.
- કરણી માતા મ્યુઝિયમની મુલાકાત માટે મુલાકાતીની જરૂર નથી. જતા પહેલાં આ સંસ્મરણો વાંચવાની ખાતરી કરો.
- કરણી માતા મંદિરના દરવાજા સવારે 4 કલાકે મંગલ આરતી સાથે ખુલે છે.
- આ મંદિરમાં નવરાત્રી દરમિયાન એટલે કે માર્ચ-એપ્રિલ અને સપ્ટેમ્બર ઓક્ટોબર બંનેમાં મેળો ભરાય છે.ત્યારે ભક્તોની ભારે ભીડ છે. મંદિરમાં દર્શન માટે સરેરાશ 1 થી 2 કલાક રાહ જોવી પડી શકે છે.
કરણી માતા ઉંદર મંદિરનો વીડિયો
અહીં કરણી માતા મંદિરમાં ગવાયેલા સ્તોત્રનો એક વિડિઓ છે.
જો તમને આ માહિતી સારી લાગી હોય તો અમને કમેન્ટ સેકશન માં જરૂર જણાવજો.. આવી અવનવી માહિતી જાણવા માટે અમારું પેજ “ફક્ત ગુજરાતી” લાઈક કરો અને તમારા મિત્રો તથા સગા સંબંધીઓ સાથે શેર જરૂર કરવું.
નોંધ : આ લખાણ ની કોપી કરતા પહેલા અમારી લેખિત મંજૂરી લેવી જરૂરી છે.
Author: FaktGujarati Team