સ્વસ્થ અને ફિટ રહેવા માટે હોર્મોન્સ સંતુલિત હોવા જ જોઇએ. ભૂખ, ઉંઘ, સેક્સ લાઇફ થી લઈને મૂડ સુધી બધુ જ હોર્મોન્સ થી પ્રભાવિત હોય છે. એટલું જ નહીં, જો તમારું વજન સતત વધી રહ્યું છે અથવા ઘણા પ્રયત્નો કર્યા પછી પણ, તે ઓછું થઈ રહ્યું નથી. તો તેની માંટે પણ કેટલાક હોર્મોન્સ જવાબદાર હોઈ શકે છે.
હોર્મોન્સના અસંતુલન માટે ઘણા કારણો હોઈ શકે છે, જેમાંથી મુખ્ય કારણો પ્યુબર્ટી, ગર્ભાવસ્થા, અમુક દવાઓનો વપરાશ છે. હોર્મોન્સના અસંતુલન થી શારીરિક અને માનસિક અસર તો થાય છે, તો તેનાથી વજન વધવાની સમસ્યાઓ પણ થઈ શકે છે. માત્ર આ જ નહીં, જો તમારા હોર્મોન્સ માં ગડબડ થશે તો તમારા માટે વેઈટલોસ પણ સરળ નહીં હોય. તેથી વજન વધારનારા હોર્મોન્સને નિયંત્રણમાં રાખવું મહત્વપૂર્ણ છે.
1. થાઇરોઇડ હોર્મોન્સ
થાઇરોઇડ ગ્રંથીઓનું કામ ટી3, ટી4 અને કેલ્સીટોનિન હોર્મોન્સનું નિર્માણ કરવાનું છે. આ હોર્મોન્સ શરીરમાં મેટાબોલીસમ જાળવી રાખે છે. જો શરીરમાં આ હોર્મોન્સનું સ્ત્રાવ ઓછું હોય, તો પછી તમે હાઈપોથાઇરોડિઝમનો શિકાર થઈ શકો છો, જે સીધો સંબંધ વજન વધારવા સાથે છે.
શુ કરવુ?
- નિયમિત રીતે થાઇરોઇડ નો ટેસ્ટ કરાવો. અને ડૉક્ટરની સલાહ લો.
- કાચી શાકભાજી ખાવાનું ટાળો. રાંધેલા શાકભાજી જ ખાઓ.
- આયોડાઇઝ્ડ મીઠું વાપરો.
- તમારા આહારમાં ઝીંકનો સમાવેશ કરો. ઓયસ્તર અને કોળાના બીજ ઝીંકના સારા સ્રોત છે.
- માછલીનું તેલ ખાઓ. વિટામિન ડી ભરપૂર લો.
- જો ડૉક્ટરે થાઇરોઇડ માટે કોઈ દવા આપી છે, તો તેને નિયમિત રીતે ખાઓ.
2. ઇન્સ્યુલિન
ઇન્સ્યુલિન સ્વાદુપિંડ દ્વારા સ્ત્રાવિત હોર્મોન છે, જેનું કાર્ય ગ્લુકોઝ ને કોષીકા ઓ સુધી પહોંચાડવાનું છે. આ ગ્લુકોઝ દ્વારા આપણને ઉર્જા મળે છે અને આપણે બધાં જ કામ સારી રીતે કરી શકીએ છીએ. જ્યારે શરીરમાં ઇન્સ્યુલિનનું પ્રમાણ ઘટી જાય છે, તો કોઝ શરીરના અન્ય ભાગોમાં પહોંચતું નથી, જેના કારણે શરીરમાં કામ કરવાની ઉર્જા નથી રહેતી. આનાથી શરીરના બ્લડ સુગર લેવલ પર પણ અસર પડે છે, જેનાથી વજન વધે છે.
શુ કરવુ?
- બ્લડ સુગર લેવલ ચકાસતા રહેવું. ડોક્ટર ની સલાહ લેવી.
- સંતુલીત આહાર લો. લો કાર્બ વાળો આહાર લો.
- તાણથી દૂર રહો.
- વધારેમાં વધારે ફળો અને શાકભાજી ખાઓ.
- દારૂ અને સિગારેટ ટાળો.
- મોડી રાત નાસ્તો કરવાનું ટાળો.
- યોગ-કસરત ઇન્સ્યુલિનને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરે છે.
- આઠ કલાકની ઉંઘ લો. ઓછી ઉંઘ હોર્મોન્સના સંતુલન ને બગાડે છે, ખાસ કરીને તેની સીધી અસર ઇન્સ્યુલિનના સ્તર પર પડે છે.
3. એસ્ટ્રોજન
એસ્ટ્રોજનનું હાઇ કે નીચું સ્તર બંને વજનમાં વધારો કરી શકે છે. ઓવેરિયન કોષો દ્વારા એસ્ટ્રોજનનું વધુ ઉત્પાદન અથવા એસ્ટ્રોજનથી ભરપૂર ફૂડ નો વપરાશ એસ્ટ્રોજનના સ્તરમાં વધારો કરી શકે છે. હકીકતમાં, સ્વસ્થ શરીર યોગ્ય માત્રામાં ઇન્સ્યુલિન ઉત્પન્ન કરે છે, જે બ્લડ સુગર લેવલને નિયંત્રણમાં રાખે છે. પરંતુ શરીરમાં એસ્ટ્રોજનનું ઉચ્ચ સ્તર આવા કોષો બનાવે છે, જે ઇન્સ્યુલિન ઉત્પન્ન કરે છે. આ આપણા શરીરને ઇન્સ્યુલિન પ્રતિરોધક બનાવવાનું કારણ બને છે, જે ગ્લુકોઝનું સ્તર વધે છે અને વજન વધારે છે. જ્યારે ઓછી એસ્ટ્રોજનની સમસ્યા મોટે ભાગે વધતી જતી ઉમર ની સાથે થાય છે, કારણ કે વધતી ઉંમર સાથે એસ્ટ્રોજનનું ઉત્પાદન ઘટે છે. શરીર ચરબીયુક્ત કોષોનો ઉપયોગ કરીને એસ્ટ્રોજન ઉત્પન્ન કરે છે અને સમગ્ર ઉર્જાને ચરબીમાં ફેરવે છે, જેનાથી વજન વધે છે.
શુ કરવુ?
- પ્રોસેસ્ડ માંસ ખાવાનું ટાળો. ફક્ત માર્કેટ માંથી માંસ ખરીદો.
- આલ્કોહોલથી દૂર રહેવું.
- નિયમિત યોગ વ્યાયામ કરો. તનાવ મુક્ત રહેવાનો પ્રયત્ન કરો.
- આહારમાં વધુ આખા અનાજ, તાજી શાકભાજી અને ફળોનો સમાવેશ કરો.
- ડૉક્ટરની સલાહ લો. એસ્ટ્રોજન સ્તરની જાળવણી જાળવવા માટે જીવનશૈલીમાં તમે કયા ફેરફાર કર્યા છે તે તેમને કહો, જેથી તેઓ તમને યોગ્ય સલાહ આપી શકે.
4. ટેસ્ટોસ્ટેરોન
ટેસ્ટોસ્ટેરોન સામાન્ય રીતે પુરુષ હોર્મોન માનવામાં આવે છે, પરંતુ મહિલાઓના શરીરમાં પણ સ્ત્રાવ થાય છે. ટેસ્ટોસ્ટેરોન સેક્સ ઇચ્છાને જાળવે છે, ચરબી બર્ન કરે છે અને હાડકાં અને સ્નાયુઓને મજબૂત બનાવે છે. પરંતુ વધતી ઉંમર, તાણ વગેરેના કારણે, ટેસ્ટોસ્ટેરોનનું સ્તર અમુક સમયે ઘટવાનું શરૂ થાય છે, જેના કારણે મોટાપો વધે છે.
શુ કરવુ?
- તમારા ડૉક્ટરની સલાહ લો અને ટેસ્ટોસ્ટેરોનના સ્તરની તપાસ કરાવો.
- આહારમાં ઉચ્ચ રેસાની ચીજો જેવી કે ફ્લેક્સ સીડ, કોળાના બીજ, આખા અનાજ વગેરેનો સમાવેશ કરો.તે વેઈટલોસમાં પણ મદદ કરશે.
- નિયમિત કસરત કરો. આ ટેસ્ટોસ્ટેરોન સ્તર ને સુધારશે અને મેટાબોલીસમ પણ જળવાશે.
- વિટામિન સી, પ્રોબાયોટિક્સ અને મેગ્નેશિયમ સપ્લિમેન્ટ્સ લો.
- આલ્કોહોલથી દૂર રહેવું.
- જિંક અને પ્રોટીન સપ્લીમેન્ટ્સ લો. તે તમારા ટેસ્ટોસ્ટેરોનના સ્તરમાં સુધારો કરશે.
5. પ્રોજેસ્ટેરોન
પ્રોજેસ્ટેરોન શરીરના સ્મૂધ ફંકશન માટે જરૂરી છે. પરંતુ કેટલીકવાર તાણ, મેનોપોઝ અથવા ગર્ભનિરોધક ગોળીઓના સેવનને કારણે તેનું સ્તર ઓછું થાય છે. અને વજન વધે છે.
શુ કરવુ?
- તમારા ગાયનેક્લોજિસ્ટ ની સલાહ લો.
- જો ગર્ભનિરોધક ગોળીઓ લેતા હો, તો તમારા ડૉક્ટરને પૂછો કે કઈ ગોળી તમારા માટે વધુ સારી રહેશે.
- પ્રોસેસ્ડ માંસનું સેવન ન કરો.
- નિયમિત કસરત કરો. પ્રાણાયામ પણ ફાયદાકારક સાબિત થશે.
- તણાવ ટાળો. જો જરૂરી હોય તો સ્ટ્રેસ મેનેજમેન્ટ થેરીપી ની સહાય લેવી.
સ્લિમિંગ મંત્ર
- લાઇફસ્ટાઇલ: લાઇફસ્ટાઇલ માં પરિવર્તન લાવો. વ્યસ્ત દિનચર્યામાંથી સમય કાઢી ને કસરત કરો. યોગ્ય આહાર અને કસરત સાથે ફીટ રહેવું મુશ્કેલ કાર્ય નથી.
- જંક ફૂડ: આજના યુગમાં જંક ફૂડને સંપૂર્ણપણે ટાળવું શક્ય નથી, પરંતુ તેમાં પણ આરોગ્યપ્રદ વિકલ્પો અપનાવી શકાય છે. આ સિવાય, જંક ફૂડ માટે અઠવાડિયા અથવા મહિનામાં એક કે બે દિવસ ફિક્સ કરો અને તે જ સમયે જંક ફૂડ જ ખાઓ.
- સમયનો અભાવ: વ્યસ્ત જીવનને કારણે તૈયાયર ખાવાની ટેવ પડી ગઈ છે. સમયના અભાવે ફાસ્ટ ફૂડ અને બે મિનિટમાં બનેલી વસ્તુઓની માંગમાં વધારો થયો છે અને આ વસ્તુઓ ને કારણે વજન માં વધારો થાય છે. પરંતુ હેલ્થી ખોરાક ટૂંકા સમયમાં પણ બનાવી શકાય છે – સૂપ, કચુંબર, ઓટ્સ, ઓટમીલ વગેરે. વર્કિંગ કપલ થોડી યોજના બનાવીને હેલ્ધી ડાયટ અપનાવી શકે છે.
- તાણ: વજન વધારવાનું એક મોટું કારણ તણાવ પણ છે. ઘણીવાર આપણે તણાવમાં વધુ ખાઈએ છીએ. જ્યારે પણ તમને લાગે કે તમે તાણ અનુભવી રહ્યા છો, ત્યારે એક ગ્લાસ પાણી પીવો. તણાવથી છૂટકારો મેળવવા માટે પણ કસરત કરો, જેમ કે ભારે શ્વાસ લેવો, મસલ્સ રિલેક્સેશન ની તકનીક અપનાવો.
- ઊંઘ નો અભાવ: મોડી રાત્રે જાગવાની ટેવ અને ઊંઘ નો અભાવ પણ વજન માં વધારો કરે છે. તમારા બધા કાર્ય સમયસર પૂર્ણ કરવાનો પ્રયાસ કરવો વધુ સારું રહેશે કે જેથી તમે સમયસર સૂઈ શકો અને પૂરતી ઊંઘ મેળવી શકો. દરરોજ 7-8 કલાક સૂવું ખૂબ મહત્વનું છે.
આવાજ સરસ લેખો અથવા આવનારા પાર્ટ ની અપડેટ માટે અમારા ફેસબુક પેજને લાઈક કરી સાથે સાથે FOLLOWING માં જઈ see first કરજો એટલે તમને તરત અપડેટ મળશે.
જો તમને આ માહિતી સારી લાગી હોય તો અમને કમેન્ટ સેક્શન માં જરૂર જણાવજો.. આવી અવનવી માહિતી જાણવા માટે અમારું પેજ “ફક્ત ગુજરાતી” લાઈક કરો અને તમારા મિત્રો તથા સગા સંબંધીઓ સાથે શેર જરૂર કરજો…
નોંધ : આ લખાણ ની કોપી કરતા પહેલા અમારી લેખિત મંજુરી લેવી જરૂરી છે.
Author : FaktGujarati Team